سنت‌های عاشورایی در بام فرهنگی کرمان

به گزارش مجله خبری نگار/فارس-علی‌اصغر نامجو: حماسه کربلا، بزرگترین و دلخراش‌ترین واقعه تاریخ است که پس از ۱۴۰۰ سال هنوز هم زنده مانده و پس از چهارده قرن به یاد آن واقعه اشک‌ها ریخته می‌شود و ناله و فریاد به پا است.

کربلا تنها یک حادثه نیست بلکه یک واقعه است که انسان‌های بسیاری در طول چهارده قرن در این مکتب تربیت شده‌اند.

کوهبنان مهد عزاداری‌های سنتی استان کرمان

شهرستان کوهبنان مهد عزاداری‌های سنتی استان کرمان است، به گونه‌ای که برگزاری مراسم‌های مختلف در روز عاشورا از جمله جوش‌زنی سنتی تکیه شهید روح‌الامینی و مسجد جامع واقع در محله انصار کوهبنان، سنگ‌زنی روستای کهن، جوش‌زنی دهستان‌های خرمدشت و جور، عزاداری سنتی بخش طغرالجرد، پرده‌خوانی کوهبنان و هیأت یا عباسی حسینیه بزرگ این شهرستان در نوع خود در کشور بی‌نظیر است.

همزمان با روز عاشورا پس از برگزاری مراسم زیارت عاشورا در مساجد و تکایا با حضور فرماندار، امام جمعه، فرمانده ناحیه مقاومت بسیج، فرمانده انتظامی شهرستان، رئیس اداره تبلیغات، مسؤولان اجرایی، علما و روحانیون، نیرو‌های نظامی و انتظامی، بسیجیان، جوانان و اقشار مختلف مردم دسته‌ها و هیات‌های عزاداری از جای جای شهر کوهبنان از ساعت ابتدایی روز عاشورا دور هم گرد می‌آیند و دسته‌های زنجیر‌زنی و سینه‌زنی با حضور عشاق و عزاداران حسینی که عموما جوانان و نوجوانان هستند، تشکیل می‌شود.

پس از برگزاری زیارت عاشورا و پخش آش و حلیم مخصوص، حرکت هیات‌ها در خیابان‌ها و کوچه‌ها آغاز می‌شود و در نهایت پس از طی چندین خیابان و مسافت طولانی با رفتن به خانه مرحوم آقا میرسیدحسین در خیابان طالقانی به طرف امامزاده بی‌بی عصمت (ع) حرکت می‌کنند.

پس از ساعت‌ها عزاداری و رسیدن هیات‌ها به جایگاه اصلی در امامزاده بی‌بی عصمت و برگزاری مراسم عزاداری سنتی توسط هیأت جوش‌زنی تکیه شهید روح‌الامینی و مسجد جامع کوهبنان مراسم باشکوه نماز جماعت ظهر عاشورا با حضور مردم عزادار اقامه می‌شود و در نهایت عزاداران در مساجد، تکایا و منازل میهمان سفره غذای نذری خواهند بود.

نذری که فراموش شده!

مردم شهر کوهبنان در طول مسیر تا امام‌زاده بی‌بی عصمت با استقرار موکب‌ها به یاد شهیدان کربلا از عزاداران با چای، شربت، شله زرد، شیرکاکائو و ... پذیرایی می‌کنند.

در ظهر روز عاشورا در بسیاری از تکایا و منازل شهر کوهبنان در محلات مختلف توزیع غذای نذری خصوصا آبگوشت سنتی را شاهد هستیم البته امروز شاهد توزیع انواع غذا‌های نذری از جمله قرمه سنتی، قرمه سبزی، قیمه، استامبولی پلو و ... بودیم.

در گذشته نه‌چندان دور در روز تاسوعا و عاشورا نذر نان را در کوهبنان داشتیم به‌گونه‌ای که در بسیاری از منازل به یاد شهدای کربلا نان محلی داغ بین عزاداران توزیع می‌شد که متاسفانه این سنت امروزه بسیار کم رنگ شده است.

طبق روال قرن اخیر در عصر روز عاشورا گروه تعزیه‌خوانی در دهستان خرمدشت با بهره جستن از امکانات و به سبک جریان تاریخی عاشورا به اجرای تعزیه می‌پردازند و اکثر مردم شهرستان و شهرستان‌های بهاباد، یزد، بافق، کرج، تهران، قزوین و دیگر شهر‌ها و شهرستان‌عا به این دهستان می‌آیند تا از نزدیک تعزیه‌خوانی را ببینند.

طبق روال سالیان متوالی در بین نماز ظهر و عصر روز عاشورا در امامزاده بی‌بی عصمت یکی از مداحان پیشکسوت کوهبنان از جمله سید مصطفی روح‌الامینی از پیرغلامان شهرستان به نوحه‌سرایی و عزاداری عمومی می‌پردازد.

از جمله سنت‌های هزار ساله در روز عاشورا آئین جوش‌زنی و عزاداری سنتی در کوهبنان است.

با تلاش‌های صورت گرفته توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان طی سالیان گذشته چند مراسم سنتی کوهبنان جز آثار ملی معنوی به ثبت رسیده است.

در هر نقطه‌ای از شهرستان کوهبنان آداب و رسوم خاصی برای عزاداری در ایام محرم وجود دارد، جوش‌زنی سنتی و روش چند صد ساله مردم ولایت‌مدار محله انصار کوهبنان همراه با ابراز همدردی با اسرای اهل‌بیت (ع) از جمله این برنامه‌ها است که تقریبا قدمتی به بلندای تاریخ دارد.

در جوش‌زنی کوهبنان معمولا ساداتی که سبک خواندن نوحه را تعلیم دیده‌اند با سبک خاصی نوحه‌سرایی می‌کنند و عزاداران هم با سبک خاصی حرکت می‌کنند عموما سادات با شال گردن و کلاه سبز در این مراسم شرکت می‌کنند و در ابتدای دسته‌جات قرار می‌گیرند و در حقیقت از بانیان و گردانندگان اصلی مراسم هستند.

قدمت هزار ساله یک هیأت

عزاداری سنتی تکیه شهید روح‌الامینی و مسجد جامع کوهبنان قدمتی هزار ساله دارد. این مراسم طرفداران فراوانی دارد به گونه‌ای که جوانان با شور و اشتیاق خاصی وارد این هیات می‌شوند و بسیاری از مردم در روز‌های تاسوعا و عاشورا خود را از استان‌ها و شهرستان‌های مجاور به بقاع متبرکه شهرستان می‌رسانند تا شاهد عزاداری سنتی این هیأت باشند.

از پیرغلامان مراسم جوش‌زنی در کوهبنان می‌توان از مرحوم سید مرتضی روح‌الامینی، مرحوم سید موسی روح‌الامینی، مرحوم سید محمد روح‌الامینی، مرحوم میر عبدالحسین روح‌الامینی، مرحوم کربلایی درویش آبجر، مرحوم حسن خالداری، مرحوم درویش درویشی و ... یاد کرد.

همچنین از ذاکرین مراسم عزاداری سنتی کوهبنان در صد سال گذشته مرحوم کربلایی درویش آبجر، مرحوم سید موسی روح‌الامینی و مرحوم سید محمد روح‌الامینی بوده‌اند که با سبک و روش خاص نوحه‌خوانی کرده و حال‌وهوای معنوی به مراسم می‌دادند.